Choroba Buergera – jak ją rozpoznać i leczyć

Młody mężczyzna, który pali papierosy, skarży się na drętwienie palców i ma na nich charakterystyczne zmiany, takie jak zasinienie albo trudno gojące się otarcia lub drobne skaleczenia, prawdopodobnie choruje na chorobę Buergera. Powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Wczesna diagnoza oraz leczenie ma ogromne znaczenie – może uchronić od kalectwa.

    Chorobę Buergera zwykle kojarzymy z miażdżycą. Tymczasem ma z nią niewiele wspólnego. Owszem, objawy są podobne: drętwienie palców, uczucie zimna, chromanie przestankowe, bóle mięśni i owrzodzenia kończyn, ale patomechanizm schorzenia jest zupełnie inny. Inne jest też leczenie.
Choroba Buergera zwana również zakrzepowo-zarostowym zapaleniem naczyń krwionośnych jest schorzeniem występującym najczęściej u mężczyzn (96% przypadków) między 20. a 45. rokiem życia. W małych i średnich naczyniach kończyn dochodzi do stanu zapalnego, który doprowadza do martwicy tkanek ściany naczyń krwionośnych i bliznowacenia.
Towarzyszy temu powstawanie zakrzepów wewnątrznaczyniowych, które zwężają światło naczyń. Postępujący proces chorobowy może doprowadzić do zupełnego zamknięcia światła naczyniowego. Najczęściej najpierw atakowane są stopy, później pojawiają się również zmiany w naczyniach rąk, a mogą pojawić się w innych częściach ciała. Pomimo postępu w badaniach nad chorobą Buergera, wciąż nie ma jednoznacznego stanowiska co do przyczyny jej powstawania. Są zdania wśród naukowców, że zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń jest chorobą autoimmunologiczną. Znaczy to, że układ odpornościowy zaczyna rozpoznawać komórki ścian naczyniowych jako obce i zaczyna je zwalczać. Prowadzi to do stanu zapalnego i uszkodzenia śródbłonka. W miejscach uszkodzeń powstają nacieki i zgrubienia, które zwężają światło naczynia. Krew z trudem przepływa przez takie naczynia, tworzą się zakrzepy, dochodzi do niedotlenienia i zmian martwiczych. Naczynie ulega zwłóknieniu i zarośnięciu. Jako pierwszy chorobę tę opisał lekarz amerykański Leo Buerger. Zauważył on, że zmiany w naczyniach nie są zmianami miażdżycowymi, a raczej zmianami zapalno-zakrzepowymi.
    Początkowo choroba nie daje żadnych objawów. Rozwija się cicho i bezboleśnie. Objawy pojawiają się, kiedy naczynia są wyraźnie zmienione, a pierwszym symptomem może być uporczywe, nieuzasadnione uczucie zimna. Później pojawiają się: drętwienie, mrowienie i bolesność w palcach. Stopy spuszczone na dłuższy czas w dół – sinieją. Pojawia się objaw Raynauda, chromanie przestankowe, a następnie zgorzel. Z powodu procesów zanikowych zmniejsza się masa kończyn dolnych. Schorzenie to cechuje się naprzemiennymi okresami wznowy i remisji. Aby uniknąć amputacji kończyn bezwzględnie konieczne jest rzucenie palenia. Jeśli chory nie zrezygnował z palenia papierosów, może wystąpić konieczność amputacji dystalnych odcinków nóg, a nawet amputacji w bliższych odcinkach. Nie pomoże żadna terapia, jeżeli chory będzie dostarczał do organizmu nawet najmniejsze ilości nikotyny. Wypalanie choćby jednego papierosa dziennie, zażywanie preparatów z nikotyną, żucie tytoniu, jak również bierne palenie przyspieszają rozwój choroby. Co ciekawe, choroba Buergera zwykle nie atakuje ludzi niepalących.
W leczeniu stosuje się środki przeciwzapalne, przeciwbólowe, rozszerzające naczynia krwionośne oraz przeciwzakrzepowe, a w ostateczności postępowanie chirurgiczne (sympatektomia, angioplastyka, stenty, amputacja).

Naturalne środki terapeutyczne:

1. Tytoń powoduje skurcz naczyń krwionośnych i sprzyja nasileniu objawów. Konieczne jest rzucenie palenia i unikanie środowiska osób palących.
2. Uważa się, że dużą rolę w patofizjologii schorzenia odgrywa wzrost krzepliwości krwi. Wskazana jest więc dieta uboga w tłuszcz i dbałość o właściwe nawadnianie organizmu, czyli picie odpowiedniej ilości wody. Szczególnie cenne jest też używanie cebuli, która zmniejsza krzepliwość krwi.
3. Ważny jest odpowiedni ubiór chroniący przed zimnem, szczególnie w obrębie kończyn. Ręce i nogi powinny być przykryte tyloma warstwami odzieży, co tułów, aby zapewnić odpowiednią cyrkulację krwi. Ogólne ochłodzenie ciała powoduje skurcz naczyń krwionośnych i pogarsza stan chorobowy. Zimą należy nosić rękawice i ciepłe skarpety.
4. Napięcie nerwowe często nasila ból. Aktywność fizyczna neutralizuje stresy, a także polepsza krążenie krwi. Należy ćwiczyć każdego dnia.
5. Kończyny należy chronić przed urazami i infekcjami; niewskazane jest chodzenie boso. Rany goją się trudniej i łatwiej rozwija się zgorzel, gdyż zmniejszony jest przepływ krwi. Ćwiczenia wspomagają krążenie krwi w tętnicach poprzez naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni, co powoduje skurcz i rozkurcz naczyń krwionośnych. Aktywność jest również jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na powstawanie krążenia obocznego. Powstawanie nowych tętniczek i naczyń włosowatych umożliwia dopływ krwi do obszarów niedokrwionych. Spacer to jedna z najlepszych form aktywności fizycznej, stymulujących przepływ krwi w kończynach dolnych.
6. Ćwiczenia dr. Buergera:
   1. Leżąc płasko na łóżku, unoś zgiętą nogę w kierunku klatki piersiowej.
   2. Siedząc na brzegu łóżka, wymachuj nogami powyżej jego krawędzi.
   3. Ćwicz ruchy obrotowe stóp przez około trzy minuty. Powtarzaj to ćwiczenie przez dwie minuty lub też do wystąpienia zmęczenia.
   4. Następnie leż spokojnie przez 5 minut.
   5. Powtórz te ćwiczenia pięciokrotnie w ciągu dnia, za każdym razem wykonując trzy takie cykle.
7. Krzesło, na którym się siedzi, powinno być odpowiednio wysokie, by nie wymuszało zgięcia kolan pod kątem ostrym. Nie należy przesiadywać długo bez powstania i przespacerowania się.
8. Kobiety nie powinny nosić ściskających talię pasów ani wysokiego obuwia.
9. Wskazane jest spanie na twardym materacu. Miękkie materace mogą sprzyjać zgięciu ciała w biodrach, co upośledza ukrwienie kończyn dolnych.
10. Pacjenci nie powinni nigdy zakładać nogi na nogę, gdyż powoduje to wzrost ciśnienia w podkolanowych naczyniach krwionośnych. Dobrze jest często rozprostować nogi i ćwiczyć ruchy obrotowe stóp.