Kamica nerkowa

Kamica nerkowa – przykra i podstępna. Napadowi kolki nerkowej towarzyszy przeszywający, ostry i nagły ból, jeden z najbardziej dotkliwych, jakie mogą nas spotkać. Potrafią towarzyszyć mu nudności, wymioty, krew w moczu, bladość i poty.

Kamica układu moczowego (kamica nerkowa) jest częstym schorzeniem u osób dorosłych. Najczęściej pojawia się pomiędzy 30 a 50 rokiem życia. Objawy występują przynajmniej raz w życiu u około 10% mężczyzn i 5% kobiet. Powoduje ona bardzo przykre dolegliwości bólowe. Jest chorobą, której, jeśli to tylko możliwe, należy zapobiegać, a kiedy jest już rozpoznana, wymaga sprawnej i skutecznej terapii. Rozpoczyna się niewinnie, nie dając żadnych objawów. Kiedy w drogach moczowych pojawi się piasek lub małe złogi, może pojawić się ból przy oddawaniu moczu. Gdy odczuwamy kolkę nerkową, czyli kamień przesuwa się wzdłuż moczowodu, ból może być nie do zniesienia. Jeśli kamień utknie po drodze, dochodzi do zastoju moczu w nerce. Stan taki najczęściej powoduje zakażenie dróg moczowych i wysoką gorączkę. Wówczas potrzebna jest szybka pomoc lekarska.

Jak powstaje kamica?

Bezpośrednim powodem powstawania kamicy moczowej jest przesycenie moczu substancjami, które mogą się krystalizować. Kiedy ich stężenie przekroczy właściwy dla nich punkt krystalizacji, najpierw pojawiają się kryształki, potem piasek i wreszcie większe złogi, czyli kamienie. Dzieje się tak wówczas, gdy pijemy za mało płynów, mamy niezrównoważoną dietę oraz stosujemy w diecie pokarmy sprzyjające tworzeniu się złogów. Niebagatelna rolę odgrywa też dbanie o to, by w chłodne i zimne dni ciepło się ubierać. Zimne stopy zawsze ograniczają krążenie w miednicy
i sprzyjają stanom chorobowym w tej okolicy.

Co sprzyja powstawaniu kamicy?

Czasami do rozwoju kamicy nerkowej może przyczynić się niedobór w moczu substancji, które hamują tworzenie się złogów, takich jak cytryniany i magnez, lub występowanie innej choroby czy nieprawidłowości sprzyjającej kamicy nerkowej, np. nadczynności przytarczyc, choroby Leśniowskiego i Crohna, przyjmowania zbyt dużych dawek witaminy D, preparatów wapnia albo bardzo dużych dawek witaminy C. Kamica nerkowa miewa też podłoże genetyczne. Wówczas u członków rodziny chorego często stwierdza się zaburzenia metabolizmu pewnych substancji, które sprzyjają tworzeniu się kamieni.

Typowe objawy

Klasycznym objawem kamicy nerkowej jest kolka. Kolka nerkowa to nagły, niezwykle silny ból, przez kobiety często opisywany jako znacznie silniejszy niż bóle porodowe. Kolce nerkowej towarzyszą nieraz nudności i wymioty, a mocz miewa barwę czerwoną ze względu na obecność krwi. Jeżeli kamień moczowy, który spowodował napady kolki, jest niewielki, tzn. ma średnicę mniejszą niż 5 mm, może dość szybko przesunąć się do pęcherza moczowego i wtedy ból trwa krótko; wystarczy raz lub dwa razy przyjąć leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Większe kamienie moczowe przesuwają się przez moczowód dłużej lub go zatykają; w takich przypadkach kolka nerkowa może trwać wiele dni.

Diagnostyka kamicy nerkowej

USG i badanie radiologiczne brzucha Kamica nerkowa nie wywołująca dolegliwości jest niekiedy rozpoznawana przypadkowo podczas wykonywania USG lub zdjęcia radiologicznego brzucha zupełnie z innych powodów. Najczęściej jednak badania te wykonuje się u osób skarżących się na bóle w rodzaju kolki nerkowej lub zgłaszających czerwone zabarwienie moczu. USG i zdjęcie radiologiczne dostarczają informacji o wielkości i liczbie kamieni moczowych oraz ich położeniu w drogach moczowych.

Urografia i tomografia komputerowa

Urografia to badanie radiologiczne układu moczowego po podaniu dożylnie środka kontrastującego, a z kolei tomografia komputerowa brzucha jest najdokładniejszym badaniem wykrywającym wszystkie typy kamieni moczowych (zwykłe zdjęcie radiologiczne nie uwidoczni kamieni nie zawierających wapnia).

Badanie krwi i moczu

Badanie takie zleca się w celu wykrycia przyczyny tworzenia się złogów, jeżeli takowa istnieje. W tym celu lekarz zaleca zbieranie moczu przez 24 godziny, aby zmierzyć jego objętość, odczyn PH (mocz kwaśny lub zasadowy), zawartość wapnia, sodu, kwasu moczowego, szczawianów, cytrynianów i kreatyniny. Nadmierna lub niedostateczna ilość pewnych substancji może wskazywać na przyczynę tworzenia się kamieni i na tej podstawie lekarz zaleca dalsze postępowanie. Ordynuje odpowiednią dietę oraz stosowanie leków. Po pewnym czasie wskazane może być powtórne badanie moczu zebranego w ciągu 24 godzin, aby ocenić, czy zalecone postępowanie skutecznie zapobiega powstawaniu kamieni.

Właściwa profilaktyka

Kamicy nerkowej można w dużym stopniu zapobiegać. Prosty i najważniejszy sposób polega na piciu takiej ilości płynów, aby objętość moczu zawsze wynosiła co najmniej 2 litry na dobę. Należy wypijać szklankę płynu na noc, tuż przed snem, jak również w nocy, jeżeli sen zostanie przerwany w celu oddania moczu. Jako że kamienie moczowe tworzą się z substancji znajdujących się moczu, kiedy ich stężenie staje się zbyt duże, dlatego należy zawsze wypijać odpowiednią ilość płynów, zwłaszcza gdy rośnie na nie zapotrzebowanie, np. przy wysokiej temperaturze otoczenia, ciężkiej pracy fizycznej, w gorączce. Zaleca się wyeliminowanie spożycia mięsa, w tym ryb, gdyż mięso jest źródłem substancji zakwaszających mocz, które ułatwiają powstawanie kamieni. Jak wskazują badania, dieta z większą ilością warzyw i owoców zmniejsza ryzyko wystąpienia kamicy nerkowej, stąd wegetarianie rzadziej chorują na kamicę nerkową.

Dobrze jest także ograniczyć spożycie soli, ponieważ zawarty w niej sód powoduje większe wydalanie z moczem wapnia, z którego mogą tworzyć się kamienie. Nie ma potrzeby ograniczać spożycia wapnia w postaci naturalnych produktów, ale jednocześnie nie wolno bez zalecenia lekarza przyjmować preparatów wapnia i witaminy D. Jeżeli skład kamienia został zbadany, należy dostosować dietę do rodzaju kamicy. Kamienie moczowe częściej tworzą się u osób z przewlekłym zakażeniem układu moczowego lub utrudnionym odpływem moczu, dlatego leczenie tych stanów istotnie zmniejsza ryzyko kamicy nerkowej. W profilaktyce należy zawsze leczyć zakażenie układu moczowego oraz usunąć, o ile to możliwe, wszystkie przeszkody w prawidłowym odpływie moczu.