Menopauza. Hormonalna terapia zastępcza

Osteoporoza, choroby serca, choroba nowotworowa oraz cała gama przeróżnych dolegliwości może dotknąć kobietę w okresie menopauzalnym. Czy można coś zrobić, aby cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem przez całe życie?

Menopauza rozpoczyna się, kiedy ustępuje miesiączka na okres sześciu miesięcy bądź dłużej. Zmniejsza się wówczas aktywność hormonów żeńskich; produkcja estrogenu spada o 75–90% oraz ustaje produkcja progesteronu. Objawy, które mogą się pojawić w wyniku niedoboru hormonów żeńskich obejmują:

• uderzenia gorąca

• suchość pochwy

• zmęczenie

• niepokój i nadpobudliwość

• problemy ze snem

• zwiększenie masy ciała

• zmniejszenie napięcia mięśniowego

• bolesność stawów i mięśni.

Kobieta w okresie menopauzy i w okresie pomenopauzalnym narażona jest na rozwój chorób serca, nowotworów piersi i szyjki macicy, osteoporozy, pojawiają się u niej zmarszczki na skórze, włosy stają się słabsze i zmniejsza się funkcja sekrecyjna gruczołu tarczowego.

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)

W latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia wprowadzono terapię estrogenową, która stała się z czasem bardzo popularną formą terapii w przypadku pojawienia się objawów menopauzalnych. W latach siedemdziesiątych stało się jednak faktem, że kobiety stosujące terapię estrogenową są 4–13 razy bardziej narażone na rozwój raka endometrium. W celu redukcji tego zagrożenia w terapii zastosowano równolegle podawanie progesteronu. Terapia łączona uzyskała nazwę hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) i stała się bardzo modna w całym cywilizowanym świecie Zachodu. Była to faktycznie najczęściej przepisywana przez lekarzy farmakoterapia. W latach dziewięćdziesiątych około 6 milionów Amerykanek stosowało HTZ. Wydawało się, że zapowiada się świetlana przyszłość dla HTZ. Stało się jednak inaczej.

W lipcu 2002 roku Narodowy Instytut Zdrowia w Stanach Zjednoczonych podjął decyzję co do przerwania największych badań dotyczących HTZ, w których uczestniczyło prawie 16.600 kobiet. Badania zostały przerwane 3 lata przed planowanym zakończeniem, ponieważ okazało się, że ryzyko związane z przyjmowaniem HTZ dramatycznie przewyższyło ewentualne korzyści.

W badaniach tych wykazano, że HTZ:

• o 41% zwiększa ryzyko

udaru mózgu,

• o 29% zwiększa ryzyko zawału

serca oraz

• o 24% zwiększa ryzyko raka piersi.

Były to odkrycia niespodziewane i szokujące zarówno dla kobiet stosujących HTZ oraz dla lekarzy, którzy zalecali ten rodzaj terapii swoim pacjentkom.

Styl życia jako najlepsza terapia

Nadzieję wnosi dokładna analiza wielu badań i obserwacji dotyczących zagadnień menopauzy, w których możemy dostrzec, że okres ten w życiu kobiety wcale nie musi być obarczony piętnem nieprzyjemnych objawów i prowadzić nieuchronnie do rozwoju chorób.

Badania przeprowadzone w wielu krajach świata pokazują liczne kultury, w których większość kobiet przechodzi okres menopauzy bez przykrych objawów, bez gorących uderzeń, a nawet bez żadnych objawów osteoporozy.

Skoro procesy fizjologiczne charakterystyczne dla kobiet nie różnią się ze względu na położenie geograficzne nasuwa się logiczny wniosek, że to najprawdopodobniej czynniki stylu życia mają decydujące znaczenie, jeżeli chodzi o rozwój objawów menopauzalnych. Jedno z wielu badań przeprowadzono wśród plemienia amerykańskich Indian Maya. Badaniem objęte były 52 kobiety w wieku pomenopauzalnym. Przeprowadzono dokładny wywiad i badanie lekarskie, zbadano poziom hormonów żeńskich oraz gęstość kości w badaniu densytometrycznym.

Odnotowano taki sam poziom hormonów, jaki występuje w tym samym wieku u innych mieszkanek Stanów Zjednoczonych. Dodatkowo zaobserwowano, że:

● żadna z badanych kobiet Maya nie doświadczała uderzeń gorąca oraz nie miała jakichkolwiek oznak osteoporozy;

● kobiety Maya, uwolnione od konieczności rodzenia kolejnych dzieci i uznane w społeczności jako osoby starsze, a więc cenione, postrzegały menopauzę, jako pozytywny okres życia.

Pozytywny stosunek do menopauzy jako naturalnego procesu fizjologicznego w życiu kobiety znacznie różni się od panującego powszechnie w krajach cywilizowanych negatywnego postrzegania tego okresu życia przez same kobiety. Badacze prowadzący powyższe obserwacje wyciągnęli wniosek, że gdyby w kulturach cywilizowanych zaadoptowano bardziej pozytywne spojrzenie na starsze kobiety, objawy menopauzy mogłyby być w dużej mierze zredukowane. W badaniach wykazano również, że czynniki stylu życia Amerykanek, takie jak picie alkoholu, palenie papierosów, picie kawy i herbaty, dieta oparta w dużym stopniu na produktach pochodzenia zwierzęcego oraz pokarmach przetwarzanych, jak również zanieczyszczenie środowiska istres emocjonalny wywołują czy też nasilają objawy menopauzalne.

Z drugiej zaś strony wiele czynników zdrowego stylu życia wyraźnie zmniejsza, a nawet eliminuje przykre objawy i poważne schorzenia tego okresu.

Wszechstronne korzyści spożywania pokarmów roślinnych

Dieta bogata w owoce i warzywa oraz pełne ziarna zbóż i nasiona strączkowe, jak również inne nasiona i orzechy jest najlepsza. Jest to odżywianie znacznie różniące się od typowej diety Zachodu. Warzywa i owoce są źródłem wielu niezbędnych witamin i soli mineralnych, błonnika i antyoksydantów. Fitozwiązki o działaniu przeciwnowotworowym występują w dużej ilości w pokarmach, takich jak: brokuły, kalafior, kapusta, pomidory, czosnek i cebula oraz w większości owoców, które obfitują w witaminę C oraz beta karoteny. Wiele warzyw i owoców posiada również związki zmniejszające zakrzepowość wewnątrznaczyniową i poziom cholesterolu we krwi, co ma ogromne znaczenie w zapobieganiu zawałom serca. Nasiona strączkowe, takie jak soczewica, soja, cieciorka, fasola, groch czy bób stanowią bardzo dobre źródło białka, niezbędnych kwasów tłuszczowych i witamin z grupy B, które są pomocne w profilaktyce raka, chorób serca i stanów zapalnych. Soja jest bogata w fitoestrogeny, które mają podobne działanie do estrogenu ją liczne kultury, w których większość kobiet przechodzi okres menopauzy bez przykrych objawów, bez gorących uderzeń, a nawet bez żadnych objawów osteoporozy. Pełnoziarniste produkty zbożowedostarczające węglowodanów, białka, błonnika, zdrowych tłuszczów, witamin z grupy B, wapnia, magnezu i żelaza są szczególnie zalecane dla kobiet w okresie menopauzy. Produkty te stabilizują poziom cukru we krwi, co zapobiega zaburzeniom emocjonalnym związanym z hipoglikemią, takim jak nadmierna pobudliwość, nerwowość, a nawet depresja.

Bardzo wskazanym uzupełnieniem diety są orzechy i inne nasiona, takie jak słonecznik, pestki dyni, sezam, siemię lniane. Zawierają one bogactwo związków odżywczych, korzystnych kwasów tłuszczowych, witamin antyoksydacyjnych A i E oraz witamin z grupy B jak również liczne niezbędne w okresie menopauzy sole mineralne, takie jak: potas, wapń, magnez i żelazo, niezbędne do prawidłowej mineralizacji kości i odbudowy komórek krwi. Siemię lniane jest jednym z najlepszych znanych źródeł lignanów, które działają jak fitoestrogeny i pomagają w zachowaniu wilgotności pochwy i skóry, redukują uderzenia gorąca, zmniejszają ryzyko raka, choroby wieńcowej i nadciśnienia w okresie pomenopauzalnym.

Zrównoważona, pełnowartościowa dieta roślinna dostarcza substancji odżywczych, które pozwalają na produkcję neuroprzekaźników w mózgu w najbardziej zrównoważonej formie, czego nie umożliwia dieta bogata w produkty zwierzęce i wysokoprzetwarzana. Właściwa produkcja neuroprzekaźników, takich jak sereotonina, dopamina, melatonina, jest kluczowa dla zachowania zdrowia emocjonalnego, właściwego wypoczynku i dobrego snu.

Ruch fizyczny ożywia i rozwesela

Do zdrowej diety zaleca się dołączenie ćwiczeń fizycznych na świeżym powietrzu i kąpiele słoneczne. Ćwiczenia areobowe, takie jak: szybki spacer, jazda na rowerze, pływanie stanowią nieocenioną wartość dla kobiety w okresie menopauzy: zapobiegają nadwadze i podnoszą poziom energii, pomagają w walce z depresją i neutralizują stres, poprawiają pracę serca i usprawniają krążenie, sprzyjają normalizacji ciśnienia krwi, zmniejszają ryzyko cukrzycy i choroby nowotworowej, regulują gospodarkę hormonalną i redukują częstość oraz natężenie uderzeń gorąca, wpływają na zwiększenie masy kostnej, przeciwdziałając procesom kościogubnym i wzmacniają mięśnie.

Najlepsze antidotum na stres

Stres towarzyszący kobietom w okresie menopauzy jest dużym obciążeniem i czynnikiem nasilającym objawy, jak również rozwój istniejących już chorób. Utrzymywanie przyjaznych kontaktów z innymi ludźmi, postawa przebaczająca, okazywanie wdzięczności za wszystko, co dobre, pomoc tym, którzy są w większej potrzebie, modlitwa – to wszystko metody, które pomagają w stabilizacji emocjonalnej, wnoszą radość w codzienne życie i nadają mu sens.

dr med. Mary Ann McNeilus