INOX – czyli o garnkach ze stali nierdzewnej

Czym kierujesz się kupując garnki czy sztućce? Czy wybierasz te ze stali nierdzewnej? Czy wiesz co oznacza symbol 18/10? Przy okazji poszukiwań szybkowaru w minionym tygodniu, rozczytałam się w temacie. A ponieważ uznałam to za interesujące, dzielę się tym. Garnki mogą być wykonywane z różnych materiałów odpornych na wysoką temperaturę i deformację np.: ze stali węglowej (najczęściej emaliowane i zdobione), stopów aluminium, stopów miedzi, stali nierdzewnej chromowo-niklowej (INOX to jej symbol), żeliwa, szkła i ceramiki (w tym gliny). Niewątpliwie, naczynia do naszej kuchni powinny być mądrze wybrane, ponieważ używając nieodpowiednich naczyń, łatwo o kłopoty ze zdrowiem. Wielu z nas używa garnków ze stali nierdzewnej. Są chyba obecnie najbardziej popularne. Zrobione są najczęściej z ultra twardej stali nierdzewnej, najczęściej typu 18/8 lub 18/10. Stal nierdzewna posiada relatywnie dobre właściwości w porównaniu z innymi materiałami. Skład stali odpowiada standardom europejskim, gdzie 18 % oznacza zawartość chromu, a 10 % zawartość niklu (to oznaczenie znajduje się zwykle na spodniej części garnka). Odpowiednia proporcja tych składników jest bardzo istotna – chrom zapewnia odporność na korozję (naczynia odporne są wtedy na działanie stężonych kwasów, zasad i wysokich temperatur), a nikiel gwarantuje połysk. To sprawia, że taka stal jest wysoce odporna na przebarwienia, rdzę i korozję, a jej trwałość, doskonały połysk i odporność na silne detergenty sprawiają, że idealnie nadaje się do oczekiwań konsumentów. Ponadto stale te mają podwyższony współczynnik rozszerzalności cieplnej oraz niższy współczynnik przewodnictwa cieplnego. Zastosowanie tego materiału do produkcji naczyń zwiększa bezpieczeństwo zdrowotne: gładka powierzchnia powstrzymuje rozwój mikroorganizmów, brak toksyczności, higiena, łatwość utrzymania ich w czystości, a do tego ładny wygląd. Garnki ze stali nierdzewnej często mają wielowarstwowe dno (3-6 warstw). Zewnętrzne warstwy wykonane są ze stali nierdzewnej, wewnętrzne zazwyczaj z aluminium, a czasami też z miedzi. Zastosowanie warstwy dobrze przewodzącej ciepło pozwala bardziej równomiernie rozprowadzać je po powierzchni, co zmniejsza lub wyklucza przypalanie się gotowanych potraw. Do kupowanych garnków powinna być zawsze dostarczona instrukcja ich obsługiwania i konserwacji. Przy zastosowaniu nierdzewnych garnków w użytku domowym należy pamiętać, że są one względnie odporne na zmianę odbarwienia – w porównaniu z innymi materiałami. Nie oznacza to jednak, że nie odbarwiają się wcale. Naczynia ze stali nierdzewnej narażone są nadmiernie na działanie przede wszystkim słonej wody, twardej wody i kwasów. Mogą się odbarwić lub nawet zardzewieć. Aby uniknąć uszkodzenia naczyń ze stali nierdzewnej (plamki, naloty, wżery korozyjne), powstających na skutek działania soli, wodę czy wywar należy doprowadzić do wrzenia, a dopiero potem posolić. Po dodaniu soli należy dobrze wymieszać zawartość garnka. Wapienny nalot, czyli kamień powstający w wyniku gotowania oraz rdzawe plamki od soli mineralnych, można bardzo łatwo usunąć. Należy lekko przetrzeć gąbką zmoczoną w occie lub soku z cytryny. Można także zastosować środki myjące z dodatkiem kwasu cytrynowego. Zmiany tego typu nie podlegają reklamacji. Co ważne, twierdzi się, że same plamki i przebarwienia nie wpływają na jakość sporządzanych posiłków, która nie ulega pogorszeniu. Wysoka temperatura może przyczyniać się do powstania na dnie lub ścianach naczyń osadu o zabarwieniu kolorów tęczy. Zazwyczaj są to nieszkodliwe zabarwienia dające się zlikwidować zwykłymi środkami do zmywania naczyń. Przy myciu i konserwacji naczyń należy pamiętać o kilku zasadach. Należy unikać środków szorstkich i trących, które mogą spowodować zarysowania garnków. Powierzchnie szlifowane należy wycierać wzdłuż kierunku szlifu, a nie w poprzek. Ślady palców na powierzchniach ze stali nierdzewnej po kilku tygodniach użytkowania nie będą tak widoczne jak na zupełnie nowej powierzchni. Jeśli próba usunięcia za pomocą zwykłego mleczka do czyszczenia nie wystarczy, należy poddać je działaniu 25 % roztworu octu i pozostawić, aby się rozpuściły, a następnie spłukać wodą i wytrzeć do sucha. Kiedy natomiast dopuści się do sytuacji, w której mamy przypalone garnki ze stali nierdzewnej, wówczas podczas mycia należy je wcześniej namoczyć, wypełniając naczynie gorącą wodą z dodatkiem kropli płynu do mycia naczyń (polecamy te z symbolem Bio) i pozostawić na około 15 minut. Następnie przypalenie usunąć gąbką lub nylonowym zmywakiem. Nigdy nie należy używać druciaków ze zwykłej stali. Mogą one spowodować plamy z rdzy i na zawsze uszkodzić odporność antykorozyjną powierzchni stalowej. Dokumentem bezpieczeństwa naczyń jest atest Państwowego Zakładu Higieny (PZH). Jest on gwarancją badań laboratoryjnych dopuszczających produkt do kontaktu z żywnością.  Oznacza on, że produkt został przeanalizowany pod kątem deklaracji, bezpieczeństwa i higieny użycia. Badania opierają się głównie na analizie składu w korelacji z deklarowanym sposobem stosowania sprzedawanych rzeczy i jego oddziaływania na środowisko. Uważa się, że przechowywanie w garnkach ze stali nierdzewnej żywności (np. ugotowanej w nim zupy na kolejny dzień) nie wpływa w żaden sposób negatywnie na skład zupy, pod warunkiem, że używa się naczyń znanych producentów, które posiadają atesty informujące o ich zgodności z normami, co stanowi o ich zdrowotnym bezpieczeństwie. Zwykłe garnki (chińskie czy tureckie) mogą być produkowane ze zwykłej stali z różnymi szkodliwymi domieszkami. Nie posiadają one atestów i użytkownicy nie wiedzą jakie pierwiastki mogą z nich przechodzić do żywności, wpływając na zdrowie człowieka. Osoby z reakcją uczuleniową na siarczan niklu (zwykle objawia się wysypką skórną, napuchniętymi, czerwonymi powiekami), nie mogą niestety korzystać z garnków ze stali szlachetnej 18/10. Muszę unikać kontaktu z wszelkimi przedmiotami metalowymi (dotyczy to także m.in. baterii kranowych i kuchenek gazowych). Wiąże się to nie tylko z wymianą garnków i sztućców na te ze stali 18/0 (bez niklu) lub emaliowane (należy pamiętać, że uszkodzona emalia w garnku naraża na kontakt z niklem, więc taki garnek trzeba wyrzucić), ale też innych rzeczy codziennego użytku  –  wymianą okularów, rezygnacją z ozdób metalowych, a także rezygnacją z niektórych produktów spożywczych i kosmetyków. Najprostszym sposobem potwierdzenia gatunku stali jest przyłożenie magnesu do danego elementu. Stale 18/8 i 18/10 są nie magnetyczne, a stal 18/0 jest magnetyczna. Gatunek 18/0 w porównaniu do gatunków 18/8 i 18/10 będzie posiadał niższą odporność na korozję. Podsumowując: Jako propagatorka zdrowej diety, chciałabym powiedzieć: zadbajmy o to, w czym gotujemy i jakich naczyń używamy w kuchni. Gotujmy tylko to, co rzeczywiście trzeba ugotować. Im mniej gotujemy, im rzadziej jemy pożywienie poddane obróbce termicznej, oznacza to, że zdrowiej się odżywiamy. 

Opr. Agata Radosh http://blog.siegnijpozdrowie.org/

Tekst nie ma na celu zachęcania do korzystania z garnków stalowych. Ma charakter jedynie informacyjny.

Wykorzystano informacje z stron:

www.stalnierdzewna.com, www.stalenierdzewne.pl, www.pl.wikipedia.org.