Brak snu – nieodwracalna szkoda

Brak wystarczającej ilości snu jest głównym czynnikiem osłabiającym naszą odporność, umiejętność podejmowania decyzji oraz pogarszającym nastrój.

Po długim okresie bezsenności lub niedosypiania neurony w mózgu zaczynają źle funkcjonować, a to ma widoczny wpływ na zachowanie. Podczas gdy niektóre mięśnie mogą zregenerować się poprzez odpoczynek, mózg, a w szczególności kora mózgowa, pozostaje w stanie „cichej gotowości”, kiedy organizm nie śpi. Aby mózg otrzymał odpowiednią ilość prawdziwego odpoczynku i zregenerował się, musi przejść przez różne etapy snu.

Niektóre z tych etapów pomagają mózgowi kształtować nowe wspomnienia lub generować nowe połączenia synaptyczne, podczas gdy inne pomagają uzupełnić braki neuronów w korze mózgowej.

Naukowcy odkryli, że kora mózgowa, związana również z przetwarzaniem języka, jest bardzo aktywna u osób wypoczętych, biorących udział w testach sprawdzających umiejętności uczenia się. Natomiast u tych, którzy się nie wysypiają, nie zaobserwowano aktywności w korze mózgu podczas przeprowadzania testów. Skutki braku aktywności są szczególnie widoczne, gdy przez dłuższy czas nie dostarcza się organizmowi odpoczynku w postaci snu.

Organizm niewyspanej osoby wyrównuje braki w funkcjonowaniu płata czołowego aktywnością płata ciemieniowego. U wypoczętych uczestników badania, wykorzystujących funkcje płata czołowego, nie było konieczności aktywizowania płata ciemieniowego, aby uzupełnić braki zakłócające funkcjonowanie mózgu. Mimo dodatkowego wysiłku innych obszarów mózgu osoby niewyspane nie radziły sobie tak dobrze, jak osoby wypoczęte. Na przykład wolniej i z mniejszą dokładnością rozwiązywały zadania z matematyki.

Pewne niezwykle fascynujące badania dotyczące niedoboru snu oraz wydajności umysłowej wiążą się z płatem czołowym kojarzonym z kreatywną mową, decyzjami moralnymi oraz myśleniem analitycznym. Osoby niewyspane mają problemy z twórczym, błyskotliwym formułowaniem myśli, powtarzają wciąż te same słowa i frazy. Gorzej wychodzi im komunikacja w formie jasnych zdań, zdarza się, że się jąkają, mówią monotonnym głosem, niewyraźnie lub bardzo powoli. W rezultacie ludziom, którzy za mało śpią, brakuje prędkości oraz kreatywnej umiejętności w podejmowaniu szybkich i logicznych decyzji, nie mówiąc już o wprowadzaniu ich w życie.

Naukowcy odkryli również, że brak snu zaburza umiejętność równorzędnego skupienia się na kilku różnych zadaniach, ogranicza jednocześnie szybkość oraz skuteczność działania. W innych badaniach odkryto, że ludzie, którzy nabywają nowych umiejętności, nie polepszają tym samym swojej wydajności, jeśli nie zakończą pełnego cyklu ośmiu godzin snu, łącznie z fazą szybkiego ruchu gałek ocznych.

Oprócz ograniczonej umiejętności myślenia oraz osłabionego czasu reakcji brak snu może mieć długotrwały szkodliwy wpływ na mózg. Naukowcy udowodnili, że u zwierząt, które mało śpią, pojawiają się uszkodzenia mózgu. Inne badania sugerują, że szkody mogą być nieodwracalne.

Skany pozytonowej tomografii emisyjnej potwierdzają ograniczony przepływ krwi do płata czołowego mózgu u osób pozbawionych snu przez długi czas. Ponadto okazało się, że przepływ krwi był również ograniczony do innych obszarów mózgu. Poirytowanie, wojownicze nastawienie oraz ograniczona koncentracja to nieuniknione rezultaty chronicznego braku snu. Innymi nieprzyjemnymi skutkami są nagłe zmiany nastroju, obniżona umiejętność radzenia sobie ze stresem, wycofanie społeczne, a nawet depresja.  Innymi słowy, jeśli dbasz o zdrowie, ale nie dostarczasz swojemu organizmowi wystarczającej ilości snu, możesz zachorować na depresję z powodu braku snu jako jedynego czynnika sprawczego.

Utrata nawet trzech godzin snu w nocy może ograniczyć skuteczność systemu immunologicznego o połowę, doprowadzając do zwiększonej podatności na przeziębienia, biegunki, zapalenia żołądka i jelit oraz inne infekcje. Wiele zmian immunologicznych pojawia się z powodu niedoboru snu: poziom przeciwciał obniża się, kiedy interleukiny-1 oraz interleukiny-2 nie stymulują wzrostu występującego w głębszych fazach snu. Optymalne uwalnianie hormonu wzrostu wymaga snu. Brak hormonu wzrostu bardziej osłabia odporność, ponieważ istotni obrońcy układu immunologicznego – cytotoksyczne limfocyty T (rodzaj białych krwinek) zależą od tego hormonu.

Ciągłe zmęczenie również podnosi ryzyko pojawienia się problemów, które nie są tak oczywiste: choroby serca, zgony związane z chorobami serca, problemy z żołądkiem oraz jelitami. W Stanach Zjednoczonych zmęczenie jest jednym z dziesięciu głównych powodów wizyt u lekarzy. Każdego roku 3,3 mln Amerykanów idzie do lekarza z powodu bezsenności. 60% Amerykanów ma problemy związane ze snem, takie jak bezsenność, zmęczenie, zbyt wczesne budzenie się lub zasypianie w środku dnia. Częstą przyczyną niewystarczającej ilości snu jest stres. Stres może spowodować zaburzenia snu, a niedobór snu sprawia, że gorzej radzimy sobie ze stresem.  

POPRAWA JAKOŚCI SNU

• Codziennie wykonuj ćwiczenia.

• Zapewnij sobie dopływ świeżego powietrza.

• Unikaj nudy.

• Skutecznie radź sobie ze stresem.

• Unikaj kofeiny, alkoholu oraz nikotyny.

• Wyeliminuj leki, które uniemożliwiają sen.

• Unikaj jedzenia co najmniej na 3 godziny przed snem.

• Usuń zegar z sypialni.

• Zorganizuj regularny plan snu oraz budzenia się.

• Śpij w chłodnym, ciemnym, wygodnym i czystym pokoju.

• Utrzymuj pokój w całkowitej ciszy (lub stosuj biały szum).

• Leż spokojnie, aby uspokoić umysł i ciało.

• Odłóż na bok wszelkie lęki, zmartwienia i gniew przed snem.

• Jeśli to konieczne, słuchaj uspokajającej muzyki, przeczytaj fragment religijnej książki lub pomódl się.

Dr Neil Nedley